تدریس زبان انگلیسی از آن موضوعاتی است که همه آدم‌ها درباره‌اش نظر خود را دارند. می‌توانید در خیابان شروع به قدم زدن کنید و از هر کسی که دیدید بپرسید “چطور می‌توانم معلم زبان خوبی باشم؟”. مطمئن باشید که کلی جواب متفاوت دریافت خواهید کرد.
همه این جواب ها هم لزوما دقیق و کارشناسانه نیستند. پس لازم نیست با شنیدن هر نظر مخالفی روحیه خود را از دست داده و به سرعت روش کار خود را تغییر دهید.
اگر در حال مطالعه این مقاله هستید، احتمالا تازه دوره TTC خود را تمام کرده‌اید و می‌خواهید به عنوانیک استاد زبان شروع به کار کنید. شاید هم یک استاد با تجربه هستید و می‌خواهید در استراتژی های تدریس زبان انگلیسی خود تحولی ایجاد کنید.
برای تدریس بهتر زبان انگلیسی، باید چند نکته را رعایت کنید. این نکات حاصل سال‌ها تجربه بهترین استادان زبان و کارشناسان TEFL در سراسر دنیا هستند که با توجه به چالش‌ها و موفقیت‌های افراد در این حرفه به دست آمده‌اند. پس با ما همراه باشید!
نکته یکم: نقش ها و وظایف خود را بشناسید.
تدریس زبان انگلیسی به عنوان زبان دوم کار آسانی نیست. این کار به وظیفه شناسی و مسئولیت پذیری فراوانی نیاز دارد. اگر نمی‌دانید چکار باید بکنید، با مدیران و سوپروایزرهای خود صحبت کنید. با استادان باتجربه‌تر مشورت کنید. ببینید که شاگردان و موسسه چه انتظاراتی از شما دارند.
موسسات زبان معتبر علاوه بر برگزاری دوره‌های تربیت مدرس، به صورت منظم برای استادان خود کارگاه‌های آموزشی متفاوت برگزار می‌کنند. شرکت در این کارگاه‌ها همیشه باعث می‌شود بهتر و بیشتر با کاری که قرار است سر کلاس انجام دهید آشنا شوید.
به مدرک TTC خود هم راضی نباشید! مدارک و دوره‌های مختلف تدریس زبان انگلیسی در دنیا فراوان هستند که با استفاده از آنها می‌توانید در سطوح بسیار بالاتری به تدریس ادامه دهید.
راه دیگر برای رسیدن به این هدف، سر زدن به وبسایت های مربوط به تدریس زبان انگلیسی و تالارهای گفتگوی داخل آنها است. مطمئن باشید کلی ایده ناب برای تدریس پیدا خواهید کرد. برای نمونه، Oxford Teachers’ Club از آن تالارهایی است که خلاقانه‌ترین روش‌های تدریس همه روزه در آن قرار می‌گیرند.
نکته دوم: به “سه P” توجه داشته باشید.
سه P مهم در تدریس زبان انگلیسی عبارت هستند از Prepare ،Plan و Practice.
اولین قدم در برگزاری یک کلاس زبان انگلیسی، برنامه ریزی برای آن یا آماده کردن یک Lesson plan از قبل است. تعداد زبان آموزان، زمان در دسترس و منابع آموزشی که بایستی تدریس شوند را در نظر بگیرید و با توجه به آن برای کلاس خود آماده شوید.
هر چه Lesson Plan شما جزئیات بیشتری داشته باشد، شما هم در کلاس استرس کمتری خواهید داشت. به عبارت دیگر، کلید تدریس موثر و بدون نگرانی این است که Presentation ،Warm-up و Production Activities خود را از قبل بشناسید و بدانید که در نهایت چه تکلیفی به زبان آموزان خواهید داد.
قسمت Practice در کلاس شما خیلی قوی‌تر اجرا خواهد شد اگر برنامه ریزی و آماده شدن (Plan و Prepare) را به خوبی انجام داده باشید. نکته بعدی هم این است که باید برای هر یک از مراحل تدریس زمان تعیین کنید و مراقب باشید که دقیقا طبق همان زمان‌ها پیش بروید. در این صورت از بابت کم یا زیاد آوردن وقت مشکلی نخواهید داشت.
نکته سوم: واقع بین باشید و در عین حال بلندپرواز!
بلندپرواز بودن یعنی اینکه در صورت امکان اطلاعاتی فراتر از آنچه قرار است تدریس شود به زبان آموزان ارائه کرده و تا آنجا که می‌شود آنها را تشویق کنید که بهترین عملکرد خود را داشته باشند.
از طرف دیگر هم باید در اینجا نوعی تعادل برقرار شود. سن، تحصیلات، فرهنگ، نوع یادگیری و مهارت‌های زبان آموزان همه در برنامه ریزی آموزشی شما مهم هستند. در اینجا باید ببینید با این زبان آموزان تا کجا می‌توانید جلو بروید و چه تمرین‌ها، فعالیت‌ها و اهداف آموزشی را برایشان تعیین کنید.
اهداف آموزشی باید هم واقع بینانه باشند و هم بلندپروازانه. همیشه هدف را روی بالاترین سطحی که می‌توانید بگذارید تا جایی که انگیزه و امید زبان آموزان حفظ شده و این کار به سرخوردگی آنها منجر نشود.
نکته چهارم: به آنها انگیزش بدهید.
زبان آموزان شما در هر رده سنی که باشند (بزرگسال، نوجوان یا کودک)، برای یادگیری بهتر زبان انگلیسی به انگیزش نیاز دارند.
نوع و روش انگیزه بخشیدن به زبان آموزان هم به سن، فرهنگ، علاقه ها و اهداف آنها از یادگیری زبان انگلیسی بستگی دارد. برای مثال زبان آموزان کودک به بازی کردن نیاز دارند و برنده شدن و جایزه گرفتن در یک بازی چیزی است که آنها را به سمت یادگیری بهتر هدایت می‌کند؛ کاری که لزوما در یک کلاس بزرگسال جواب نمی‌دهد.
در هنگام نوشتن Lesson Plan، به این جزئیات هم توجه داشته باشید!
نکته پنجم: به شاگردان خود این اطمینان را بدهید که همیشه پشتیبان آنها هستید.
جدا از تدریس زبان انگلیسی، یک شاگرد در هر کلاسی نیاز دارد که بداند معلم همیشه هوای او را دارد.
برای نمونه، تمرین کردن زبان انگلیسی به صدای بلند خیلی خوب است اما تا جایی که باعث نشود نقاط ضعف و اشتباهات شاگرد در جمع زبان آموزان دیگر بیش از حد آشکار شود.
بهترین راه برای رفع اشکالات ساختاری زبان آموزان در یک کلاس گروهی این است که آنها تا حد امکان خودشان اشکالات خود و یکدیگر را بگیرند و رفع اشکال‌هایی که خودتان انجام می‌دهید خطاب به کل کلاس باشد نه یک نفر خاص. این کار خود از ناامید و بی انگیزه شدن زبان آموزان تا حد زیادی جلوگیری می‌کند.
این تنها یک مثال کوچک بود از اینکه شاگردان در محیطی پیشرفت می‌کنند که در آن احساس امنیت و اعتماد به نفس داشته باشند و مسئولیت ایجاد چنین محیطی تا حد فراوانی به عهده شماست!
نکته ششم: روی مهارت های مدیریت کلاس (Classroom Management) خود کار کنید.
حتما در دوره های آموزش تدریس زبان انگلیسی مثل TTC درباره Time management و Classroom Management زیاد شنیده‌اید.
اما چطور می‌توان اینها را در عمل پیاده سازی کرد؟
مدیریت صحیح کلاس و برخورد صحیح با مسائلی مثل شیطنت‌های زبان آموزان یا بی‌نظمی‌ها اهمیت فراوانی در تدریس زبان انگلیسی دارد. البته همه می‌دانیم که اگر زبان آموزان واقعا به دنبال یادگیری باشند، چنین مشکلاتی معمولا پیش نخواهد آمد.
واقعیت این است که در کلاس های زبان نمی‌توان به زور شاگردها را سر جای خود نشاند و وادارشان کرد که به حرف‌های شما گوش کنند! اگر هم در عمل امکان چنین کاری وجود داشته باشد، یادگیری خاصی اتفاق نخواهد افتاد چون زبان آموز انگیزه‌ای برای آموختن ندارد.
پس چه باید کرد؟
کلاس های شما هرچه سرگرم کننده‌تر و چالش برانگیز‌تر باشند زبان آموزان را بیشتر با درس و فعالیت‌های کلاسی درگیر کرده و در نتیجه شما هم در زمینه مدیریت کلاس مشکلات کمتری خواهید داشت. کافی است علاقه‌ها، انگیزه‌ها و نوع یادگیری آنان را به دقت شناسایی کنید و برای مثال بدانید شاگردان شما از نوع Kinesthetic هستند یا Analytic تا فعالیت‌های کلاسی را با توجه به نوع یادگیری آنها تهیه کنید.
نکته هفتم: در تدریس زبان انگلیسی خلاق و ایده پرداز باشید.
بعد از آنکه Lesson Plan خود را به بهترین شکل تهیه کردید و شروع به پیاده سازی برنامه آموزشی به شکل دقیق و مو به مو کردید، باز هم گاهی کلاس حالتی خشک و یکنواخت پیدا می‌کند. همه چیز ساده و کلیشه‌ای شده و شاگردان هم از قبل می‌دانند چه اتفاقاتی قرار است سر کلاس بیفتد.
در اینجا باید یک کار مهم انجام دهید: طراحی Lesson Plan از نو!
همیشه سعی کنید تا حد امکان به صورتی غیر قابل پیش بینی به تدریس زبان انگلیسی بپردازید. از ویدیوها و عکس هایی استفاده کنید که داخل کتاب اصلی نیستند. فعالیت‌ها را با هم جابجا کنید. برای تدریس یک گرامر خاص، موضوع اصلی کتاب را کنار بگذارید و از راه دیگری وارد شوید. این کار هم کلاس را برای شاگردان جذاب‌تر کرده و هم به آنان این پیام را می‌رساند که با غیبت کردن چیزی بیش از محتوای داخل کتاب درسی را از دست خواهند داد.
نکته هشتم: هویت منحصر به فرد خود را داشته باشید!
حدود 30 سال پیش، استادان زبان انگلیسی منابع چندان متنوعی برای تدریس در اختیار نداشتند و به همین خاطر همه چیز محدود بود به یکی دو کتاب آموزشی و یک دیکشنری. اما امروزه با ظهور اینترنت و پیشرفت تکنولوژی همه جا آنقدر کتاب، جزوه، برنامه درسی، بازی، فعالیت کلاسی و پرزنتیشن‌های PowerPoint پیدا می‌شود که دیگر انتخاب یکی از آنها کار آسانی نیست.
از کجا باید بدانیم کدام یک از این متریال‌های آموزشی برای اهداف و کلاس های ما مناسب‌تر هستند؟
پیشنهاد ما این است که سایت‌های معتبر را ببینید، تحقیق خود را انجام دهید، با همکاران خود گفتگو کنید و سپس در منابع آموزشی مورد نظر با توجه به شاگردان خود تغییر ایجاد کنید. متریال‌های آموزشی داخل اینترنت معمولا با توجه به فرهنگ ایرانی طراحی نشده‌اند و این شمایید که می‌توانید با توجه به موضوعات روز، علاقه‌های خاص زبان آموزان و ویژگی‌های شخصیتی آنها منابع آموزشی را دستکاری کنید.
پیشنهاد دیگری هم داریم: سری به Idea Box موسسه زبان ایران اروپا بزنید. احتمالا ایده‌های فراوانی برای تدریس زبان انگلیسی مناسب زبان آموزان ایرانی پیدا خواهید کرد.
نکته نهم: قوانین کلاس و انتظارات خود از زبان آموزان را برای آنها توضیح دهید.
این موضوع هم برای کلاس های کودک و نوجوان و هم برای کلاس های بزرگسالان اهمیت دارد. زبان آموزان باید به خوبی بدانند قرار است در کلاس چه کاری بکنند و در انتهای ترم به کجا باید برسند.
شما ممکن است بهترین Lesson Plan ممکن و قوی‌ترین متریال‌های آموزشی را در اختیار داشته باشید. اما تا وقتی که شاگردان شما ندانند که کجا هستند، به کجا می‌خواهند برسند و مهارت‌های زبانی آنها در انتهای ترم باید در چه سطحی باشند یادگیری خوب و موثری اتفاق نخواهد افتاد.
همیشه در ابتدای ترم برای زبان آموزان کاملا روشن کنید که هدف از برگزاری این ترم چیست، انتظار دارید چه تغییراتی در شاگردان اتفاق بیفتد و چه بایدها و نبایدهایی در کلاس شما وجود دارد. بسته به سطح کلاس، سن و روحیه دانشجویان این قوانین و اهداف می‌توانند متفاوت باشند.
نکته دهم: همیشه جلسات کلاس‌های خود را دوباره ارزیابی کنید.
بعد از اجرا کردن PPP، نوبت مرحله آخر یعنی Assessment می‌رسد.
این بحث دو جنبه دارد. جنبه یکم آن Self-Assessment است: بعد از هر جلسه یا هر چند جلسه، آنچه در کلاس اتفاق افتاد را مرور کنید. آیا به اهداف خود رسیدید؟ چقدر در پیاده سازی Lesson Plan خود موفق بودید؟ آیا موردی بود که بهتر بود جور دیگری انجام می‌دادید؟ شاید با توجه به تجربه‌ای که به دست آورده‌اید بتوانید در جلسه بعدی همان کارها را موثرتر و قوی‌تر انجام دهید!
ارزیابی نه تنها توسط خود شما، بلکه باید توسط سوپروایزرها هم انجام شود که به آن Clinical Supervision می‌گوییم. همانطور که وقتی احساس می‌کنید بیمار شده‌اید به سراغ دکتر می‌روید و می‌خواهید برای شما آزمایش نوشته و دارو تجویز کند، از سوپروایزرها هم بخواهید که کلاس‌های شما را Observe کرده و برای رفع مشکلات احتمالی راهکار ارائه دهند.
در انتها…
پیشنهاد آخر ما به شما، ساختن نوعی Portfolio یا تعدادی نمونه کار است. برای مثال اگر گرامر Present Perfect را به پنج روش مختلف درس داده‌اید و سه تای آنها موفق‌تر بوده‌اند، Lesson Plan های موفق را به شکل مکتوب در جایی بایگانی کرده و آن را با همکاران خود هم به اشتراک بگذارید!
برای کسب اطلاعات بیشتر، پیشنهاد می‌کنیم Must-Read های تدریس زبان انگلیسی را هم مطالعه کنید:
The Practice of English Language Teaching by Jeremy Harmer
Learning Teaching by Jim Scrivener
Teaching by Principles by H. Douglas Brown
Teaching and Learning in the Language Classroom by Tricia Hedge
Second Language Learning and Language Teaching by Vivian Cook
Task Based Language Teaching by Rod Ellis
مثل همیشه منتظر دیدن نظرات و تجربیات شما هستیم!